9 Mayıs Dünya Çölyak Günü

ÇÖLYAK HASTALIĞI NEDİR ?

Çölyak Hastalığı (Gluten Enteropatisi), bağırsaklardaki sindirimi sağlayan villus (tüysü oluşumlar) denilen yapıların bozulmasına sebep olan ve dolayısıyla da yiyeceklerdeki besinin emilmesini engelleyen ve ince bağırsakta hasarlar oluşturan bir alerjik sindirim sistemi hastalığıdır.

Bu hasara buğday, arpa, çavdar, yulaf gibi tahılların içersinde bulunan GLUTEN isimli bir protein neden olmaktadır.

ÇÖLYAK HASTALIĞI HANGİ YAŞLARDA GÖRÜLÜR?

Çölyak Hastalığı genetik bir hastalıktır. Ailevi kalıtım söz konusudur. Hastalık yaşamının her hangi bir bölümünde ortaya çıkabilmektedir. Bazen Çölyak Hastalığı, bir ameliyat ,doğum sonrası, gebelik sürecinde, viral enfeksiyon ya da şiddetli  duygusal stresten sonra tetiklenebildiği gibi direkt Çölyak Hastalığı tablosuyla da ortaya çıkabilir.

ÇÖLYAKLA YAŞAMAK?

Çölyak Hastalığı ile karşılaşıldığında, sağlıklı bir yaşam için gerekli olan tek şey DİKKATTİR. Yaşantımızı daha kolay bir hale getirmek için hastalığa sebep olan gıdalardan uzak durmaktır. Dikkatli bir beslenme programıyla her sağlıklı insan gibi bu bireyler büyür, okula gider, evlenir , çocuk sahibi olur, çalışır ve yaşantısına devam edebilir. Çölyak bir yaşam tarzı olarak hayata yerleşmelidir.

ÇÖLYAK HASTALIĞINI BELİRTİLERİ?

-ÇOCUKLARDA GÖRÜLEN BELİRTİLER:

· Karın ağrısı
· Karında şişlik
· İshal,huzursuzluk
· İştahsızlık, enfeksiyonlarda artış ve gelişme geriliği
· Kusma, kilo alamama ve boy uzamasında yavaşlama gibi tipik belirtilerle ortaya çıkabilir.

-YETİŞKİNLERDE GÖRÜLEN BELİRTİLER:

· Karın bölgesinde öne doğru şişlik
· Yaşa göre kilo azlığı, kas zayıflığı
· Kansızlık, dışkıda anormallik, büyük tuvalet ihtiyacının artması
· İshal, kusma, bezginlik
· Nedeni bilinmeyen karaciğer hastalıkları
· Ağız içinde oluşan aftlar, iştahsızlık, gaz şikayetleri
· Eklem ve kemik ağrıları
· Sinirlilik, ciltte kaşıntılı döküntüler

ÇÖLYAK HASTALIĞI NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Çölyak hastalığının insan sağlığı üzerinde önem taşıyan birçok değişimlere neden olmasından dolayı doğru teşhisi önemlidir. Teşhis yöntemlerinden kan testleri serolojik özel testler  (AGA, EMA) ile ön tanı konmakta ancak kesin tanı ince bağırsak biyopsisi ile konmaktadır.

ÇÖLYAK HASTALIĞININ TEDAVİSİ NEDİR?

Çölyak hastalığının tek tedavisi ömür boyu buğday, arpa, çavdar yulaf tahıllarında bulunan glutenden uzak sıkı bir diyettir.

Çölyak hastaları,  buğday,  arpa, çavdar, yulaflı gıdalar tüketmedikleri gibi ayrıca marketlerde satılan hazır gıdaların içeriklerine dikkat etmelidirler. Mutlaka gluten içermeyen gıdalar tüketmeliler.

Günümüzde de kilogramında 20 mg’dan daha fazla gluten içermeyen gıdalar glutensiz gıda olarak kabul edilmektedir. Ülkemizdeki glutensiz ürün tebliğ uygulamalarda da 2007 yılında kabul edilen değer kullanılmaktadır.

Çölyak hastaları için güvenli yiyecekler:

v   Tüm sebzeler,

v   Tüm meyveler,

v   Tüm bakliyatlar,

v   Tüm katkısız katı ve sıvı yağlar,

v   Yumurta, bal, reçel, basit toz şeker, zeytin,

v   Et, balık, tavuk, (Bu ürünler katkılı olmadıkları gibi daha önce unla kızartılmış bir yağda kızartılıp işleme tabi tutulmamalıdır.)

v   Una batırılmamış konserve çeşitleri,

v   Mısır, pirinç, patatesin hem kendileri hem de unları besin hazırlamada kullanılabilir. Ayrıca kestane unu, nohut unu, soya unu, üzüm çekirdeği unu da kullanılabilir.

v   Evde çekilmiş güvenli baharatlar.

Çölyak hastalığında diyet tedavisinde tüketilmemesi gereken besinler:

v   Buğday, arpa, çavdar ve yulaf katkılı her türlü ürün. (un, bulgur, bulgur pilavı, irmik, makarna, şehriye, kuskus, ekmek, kek, pasta, kurabiye, bisküvi, börek, çörek, gofret, simit, kraker, dondurma külahı, unlu tatlılar, gluten içeren hazır salça, ketçap, un ilave edilen çorbalar, soslar, tarhana, yarma gibi).

v   Galeta ununa, una batırılarak kızartılmış tavuk balık gibi et ürünleri.

v   Malt kullanılan içecekler, bira votka cin v.b.

v   Guten içeren hazır çorbalar, köfte, pane harçları gibi hazır çeşniler.

v   Sirke, çikolata, puding, sakız, ketçap, mayonez, dondurma gibi gıdaların bazılarında gluten bulunabilmektedir. Bunlar yenilmeden önce muhakkak ürün hakkında bilgi edinilmelidir.

v   Tuzlu, soslu kuruyemişler, glutenle yapıştırıldığı için yasaktır. Ancak bunların glutenle işlem görmemiş hali, gluten içermeyen kuruyemişler serbesttir.

Glutensiz diyette ayrıca nelere dikkat edilir?

v   Doğal gıdalara önem verilmeli. (süt-et-balık-yumurta-sebze-kurubaklagil-pirinç-mısır-patates)

v   Okul ve dışarıda yemek yerken dikkatli seçimler yapılmalı.

v   Buğday unu karışık mısır unu, pirinç ununa dikkat edilmeli.

v   Çok iyi bir etiket okuyucusu olunmalı . Etiketsiz gıda tüketiminde de çok dikkat edilmeli.

v   İlaçlar, kozmetik ürünleri, şampuan, kremler vb. gluten içerikleri yönünden dikkatli kullanılmalı.

v  Pişirme ve hazırlık aşamasında güvenli gıdaların glutenli gıdalarla bulaş olmamasına dikkat edilmeli.

Çölyak hastalığında tüketilen özel glutensiz gıda ürünleri mevcuttur.  Bunlar:

Glutensiz un,  glutensiz makarna,  glutensiz şehriye,  glutensiz çikolata,  glutensiz kek, glutensiz kraker ,   glutensiz irmik,    glutensiz güllaç,  glutensiz bisküvi,   glutensiz tarhana.

* Ayrıca gluten içermeyen karabuğday (greçka) üretilmekdir.

TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ