Karbonmonoksit Zehirlenmeleri ve Alınması Gereken Tedbirler

Soba Zehirlenmesi - Karbonmonoksitin, özellikle yanamayan kömür ve alevi sönen tüp veya doğalgazdan çıkan, solunum yolu ile kana karıştığında kandaki oksijenin yerine geçerek doku hipoksisi oluşturan renksiz, kokusuz ve tahriş edici olmayan bir gazdır.

Sıvı ve katı yakıtların tam olarak yanmadığı durumlarda ortaya çıkar. Renksiz ve kokusuz olduğu için kişi soluyarak zehirlendiğini kolay kolay hissedemez. Yavaş yavaş kandaki oksijeni düşüren bu gaz, hissedilemediği için kişide anlaşılamayan bir yorgunluğa sebep olur. Zehirlenen kişi öyle birhale gelir ki yattığı yerden doğrulamaz, elini kolunu hareket ettiremez. Hatta ve hatta o anda zehirlendiğini anlasa bile yerinden kalkıp şofbenin düğmesini kapatamaz, camı veya kapıyı açamaz. Bağırmak istese de sesi çıkmaz; uykuya meyil, şuur bulanıklığı, solunum sıkıntısı sonra da solunum ve kalp durması sonucu sessiz bir ölüm gerçekleşir. Ülkemizde en sık nedeni, kovalı kömür sobalarının iyi çekmeyen bacalara bağlanmasından kaynaklanır.

Bunun dışında şofben, kombi, borusuz soba, ocak, fırın, mangal gibi karbonmonoksit yayma olasılığı olan etkenlerle de zehirlenme gerçekleşebilir.

Karbonmonoksit Zehirlenmesinin Anlaşılması

Zehirlenme şiddeti, karbonmonoksit gazının kana karışma oranıyla uyumludur. Kişide eğer ölüm olmadı ise akut zehirlenmelerde genellikle uyuşukluk, morarma, baş ağrısı, baş dönmesi, uykuya meyil, nefes darlığı, morarma, bulantı, kusma, görme bozukluğu, zihin bulanıklığı, baygınlık ve koma gibi belirtiler görülebilir. Bununla birlikte, belirtisiz veya spesifik olmayan belirtiler de hastanın değerlendirmesinde karışıklılığa yol açabilir. Tanı için klinik şüphenin duyulması çok önemlidir. Teşhiste kullanılan en değerli laboratuvar testi, ‘karboksi hemoglobin’ (COHb) düzeyi ölçümüdür. Karbonmonoksit zehirlenmesinin belirti ve bulguları, kandaki karboksi hemoglobin miktarı ile orantılı olarak değişir.

Zehirlenme söz konusuysa yapılması gerekenler

- Zehirlenme şüphesi olan vakalar derhal hastaneye ulaştırılmalıdır.
- Karbonmonoksit zehirlenmesinin tedavisi, klinik duruma ve kandaki ‘karboksi hemoglobin’ miktarına göre yürütülmelidir.
- Hastalar güvenlik çemberine alındıktan sonra havayolu, dolaşım ve solunum sistemi değerlendirilir.
- Karbonmonoksit zehirlenmesi şüphesi olan veya tanısı alan her hastaya hızla yüksek dozda (tercihen %100) oksijen tedavisi başlanmalıdır.
- Orta şiddetli karbonmonoksit zehirlenmesinde, aynı tedavi yapılmakla beraber kalp, sinir sistemi fonksiyonları yakından takip edilir.
- Ağır karbonmonoksit zehirlenmesinde, COHb % 40’dan fazladır. Kardiovasiküler ve nörolojik belirtiler tabloya hâkimdir. Dört saatlik %100 oksijen tedavisine rağmen hasta düzelmezse, ‘hiperbarik oksijen tedavisi’ne gerek vardır. Hasta yatırılarak tedavi edilmelidir.

Karbonmonoksit gazı zehirlenmelerine karşı bazı önlemler alınmalıdır. Bu önlemler şunlardır:

* Baca bakımları ve temizlikleri sonbahar aylarında mutlaka yaptırılmalıdır.

* Verimli yanma için sobalar günlük temizlenmeli, küllük dolmadan boşaltılmalı, küllük kapağı sık sık açılmalıdır.

* Sobanın veya kombinin kurulu olduğu odada yatılmamalıdır.

* Yatmak zorunluluğu varsa uyumadan önce soba mutlaka söndürülmelidir. Yatarken yanmakta olan kömür koru üzerine taze kömür koymak çok tehlikelidir.

* Yatakların baş tarafı sobadan en az iki metre uzakta olmalı ve odanın kapısı aralık bırakılmalıdır.

* Kullanılan yakıtın standartlara uygunluğu kontrol edilmeli, izin belgesi olmayan satıcılardan kaçak yakıt alınmamalıdır. Kaçak yakıtlar zehirlenmelere ve ekipmanların bozulmasına neden olabilir.

* Banyoya şofben ve kombi kesinlikle takılmamalıdır.

TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ